فرحت نیوز،ویروس کرونا پیا مد های اجتماعی زیادی بر جوامع گذاشته است. چرخ های گردش زندگی اجتماعی و اقتصادی را کند و در بسیاری از جوامع، آنها را متوقف کرد. فاصله گذاری اجتماعی یعنی به حد ا قل رسا ندن تماس با مردم و رعایت حداقل دو متر فاصله بین خود و دیگران، پرهیز از حمل ونقل عمومی، کار در خانه و اجتناب از تجمع و محدود کردن سفرهای غیر لازم. اعمال سیاست هایی چون فا صله گذاری اجتماعی و تعطیلی مراکز تجمع و تعامل افراد مانند پارک ها، کافه ها، زیارتگاه ها، مدارس، دانشگاه ها، باشگاه ها و مانند آنها، پیامدهای اجتماعی خاصی را به دنبال خواهد داشت که تأثیر آن بر گروه های اجتماعی اقتصادی متفاوت خواهد بود. برای مثال بسیاری از کسب وکارهای وابسته به رونق زندگی اجتماعی مانند غذافروشی ها، فعالیت های ورزشی، آرایشگاه ها و کافی شاپ ها در کوتاه مدت کساد شد و چه بسا با تداوم بحران، ورشکست شوند. یا حضور طولانی مدت در منزل در جامعه ای با الگوی زندگی مردسالار، فشار انجام وظایف خانگی را برای زنان بیشتر خواهد کرد و موجب تنش هایی میان زوجین یا میان آنها و کودکان و کهن سالان خواهد شد.
همچنین تعطیلی مدارس و دانشگاه ها موجب جدا شدن میلیون ها کودک، نوجوان و جوان از فعالیت های آموزشی و اجتماعی برای مدتی طولانی خواهد بود که بعداً ممکن است جبران آن به آسانی ممکن نباشد. از سوی دیگر تداوم وضعیت بحران و محدودیت و خودانزوایی تحمیلی یا خودخواسته، تأثیرات مخربی بر گروه های از پیش آسیب پذیری چون افراد مبتا به افسردگی و اضطراب خواهد داشت. در حالی که تحقیقات جامعه شناختی در حوزۀ بحران ها مانند کتاب اخیر اریک کلایننبرگ، استاد جا معه شناسی دانشگاه نیویورک به نام کاخ هایی برای مردم نشان داده که آنچه جان آدمیان را در شرایط بحران حفظ می کند، پیوستگی اجتماعی آنهاست، نه فاصلۀ آنها از یکدیگر.
در ادامه نگاهی به مهم ترین پیامدهای اجتماعی این سیاست خواهیم داشت:
1: حوزۀ روابط اجتماعی: در این حوزه یکی از تاثیرات اجتماعی ویروس کرونا افزایش انزوا گرایی در سطح جهان بود. توصیه به خا نه ما ندن برای همه اعضای جامعه به یک معنا نیست، زیرا درک گروه های مختلف از خانه، متفاوت است. برای کسا نی با روابط اجتماعی محدود، خا نه همان مکان فیزیکی محسوب می شود، اما از نگاه برخی، درک از خا نه محد ود به مکان فیزیکی نیست و در خانه ما ندن به معنای گرد آمدن تما می اعضای خانوار گسترده در مکانی ا من است. درکی که منجر به ا فزایش تعداد سفر و تردد، به جای کا هش آن می شود. درحالی که بخشی از جامعه به سبب اجرای سیاست فاصله گذاری از روا بط اجتماعی خود در عرصه های بیرونی کا سته و دچار انزوا شده اند، بخش قابل توجه دیگری، روا بط خود را با نزدیکان و عموماً حول محور پدر و مادر تشدید کرده اند.
حوزۀ خانواده: در این حوزه موارد زیر قا بل بحث است:2
افزایش بار مسئولیت های زنان در خانواده: در اکثر جوامع که هنوز انجام کار خانگی و نگهداری و پرورش کودکان، مسئولیت زنانه ای به حساب می آید و در عین حال بخش زیادی از زنان به فعالیت اقتصادی مشغول هستند، اجرای سیاست در خانه ماندن به معنای افزایش مسئولیت برای زنان است که در صورت عدم اصاح این وضع، ممکن است منجر به بروز نارضایتی و افزایش اختلافات خانوادگی شود. شرایط جدید نیازمند اصلاح نقش های جنسیتی و همیاری بیشتر مردان در ادارۀ امور خانه است.
افزایش اختلافات و خشونت های خانوادگی: یکی از پیا مد های اجتماعی ویروس کرونا تنش خانوادگی است که به سبب در خا نه ما ندن افزایش یافته است. در 58 درصد خانواده ها نیز تنش میان زن و شوهر افزایش یافته و 46 درصد هم افزایش تنش والدین با فرزندان را تجربه کرده اند. مسئلۀ افزایش خشونت های خانوادگی شامل مواردی مانند کودک آزاری، همسرآزاری، سالمندآزاری و معلول آزاری به دنبال بروز بحران کرونا تا به اندازه ای است که دبیر کل سازمان ملل متحد نیز در این زمینه اعلام نگرانی کرده است و ضمن تقاضای صلح و آرا مش در خانه ها در سراسر جهان، از دولت ها مصرانه خواسته تا امنیت زنان را در اولویت اقدامات واکنشی خود در مقا بل با این بحران فراگیر قرار دهند.
به تعلیق در آمدن مراسم اجتماعی: اجرای سیا ست فاصله گذاری اجتماعی سبب شده است تا برخی سازوکارهای اجتماعی که موجب همدردی و همدلی در میان اعضای جا معه می شد، مانند انواع مراسم اجتماعی به تعلیق برود. برای مثال برگزاری مرا سم سوگواری که نقش مهمی در التیام آلام سوگواران دارد، در بحران کرونا امکان برگزاری ندارد و در عین حال سازوکارهای جایگزینی هم برای آن تعریف نشده است.
3: حوزۀ آموزش: در حال حاضر اختلال و توقف در کار نهادهای آموزشی را شاهد هستیم که پس از برداشتن آن نیز حالت نورمال نشده است. فعالیت های آموزشی میلیون ها دانش آموز و دانشجو را که نقش مهمی در ایجاد تحرک در اجتماع و پویایی جامعه داشت این چرخۀ مهم از گردش بازمانده است. به نظر می رسد که لازم است اقدامات جدی برای تقویت و توسعۀ سازوکارهای جایگزین ما نند آموزش از راه دور و آموزش های مجازی صورت گیرد تا هنگام بروز بحران به فعالیت های نظام آموزش لطمه وارد نشود.
4: حوزۀ کار: در حوزه کار نیز ویروس کرونا تاثیر ات منفی در اجتماع برجا گذا شته طوریکه پیامدهای اقتصادی سیاست فاصلۀ اجتماعی هم باید مورد توجه قرار گیرد. طبقه پایین و تهیدست جامعه، امکان در خانه ماندن ندارد و تاب آوری اقتصادی اندکی دارد. از سوی دیگر طبقات اجتماعی، دسترسی متفاوتی به خدمات پزشکی و درمانی دارند. تعطیلی کسب وکارهای خرد برای طبقۀ پایین، فلج کننده است و موجب افزایش بیکاری و کاهش درآمد گروه های تهیدست جامعه شده است. در گفت وگو با صاحبان کسب وکارها مشخص شد که توان تاب آوری آنها برای تداوم تعطیلی شغل و خانه نشینی اندک است و در نهایت حداکثر یک یا دو ماه است.
لذا تأثیرات اجتماعی، تغییرات حاصل از بحران کرونا هنوز چندان شناخته شده نیست. می دانیم که به سبب اجرای سیاست فاصلۀ اجتماعی، بسیاری از فعالیت های معمول جامعه در حوزه های اقتصادی، اجتماعی و سیاسی تعطیل شده یا به حالت تعلیق درآمده است. در نتیجه ا فراد زیادی در حوزه هایی چون کسب وکار، روابط خانوادگی و آموزش، متحمل تغییرات و تأثیرات حاصل از این سیا ست شده ا ند.
احمد خان صدیقی
